Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) με την από 27.03.2008 απόφασή του καταδίκασε την Ελλάδα για παράβαση του άρθρου 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Εμαθα περί αυτού από άρθρο του κ. Σκαπινάκη το οποίο δημοσιεύτηκε στο Αντίβαρο (το πλήρες άρθρο του εδώ). Ακολουθεί αντίγραφο του σχολίου που είχα αναρτήσει επί του άρθρου εκείνου (υπέγραφα ως Γιάννης Μικρός):
================================================
Δεν είμαι νομικός. Κι η μόρφωση μου είναι κι αυτή περιορισμένη. Και τα γαλλικά μου κι αυτά μέτρια. Κι έτσι μη πάρετε την άποψη μου πολύ στα σοβαρά. Αλλά θα μου επιτρέψετε ορισμένες παρατηρήσεις. Ξεκινώ με τα δευτερεύοντα:
Απ’ όσα σημειώνει ο κ. Σκαπινάκης υπάρχει νομικό προηγούμενο. Κατά συνέπεια – στο μέτρο που μπορώ να αντιληφθώ τα πράγματα – η κριτική του αρθρογράφου προς το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δεν αφορά στο εάν υπήρχε ισχυρή νομική βάση για την έκδοση της καταδικαστικής αποφάσεως εις βάρος μας. Υπήρχε δεδικασμένο.
Η κριτική του αφορά στο εάν η νομική αυτή βάση λαμβάνει ή όχι υπ’ όψιν του την πολιτική και ιστορική πραγματικότητα. Και βέβαια αυτό είναι ενδιαφέρον να το εξετάσουμε. Πριν το κάνουμε θα με ενδιέφερε να τοποθετηθούμε επί του σκεπτικού – ως έχει:
Το γεγονός ότι μια ομάδα ατόμων ζητεί αυτονομία ή ακόμη την απόσπαση ενός μέρους του εδάφους της Χώρας –δηλαδή ζητεί θεμελιώδεις συνταγματικές και εδαφικές αλλαγές– δεν μπορεί αυτομάτως να δικαιολογήσει την απαγόρευση των συναθροίσεων αυτής της ομάδα [...]Η ελευθερία της συναθροίσεως και το δικαίωμα εκφράσεως απόψεων κατά τις συναθροίσεις είναι κορυφαίες αξίες μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Η ουσία της δημοκρατίας βρίσκεται στην ικανότητά της να αναλύει προβλήματα μέσω ανοικτής συζητήσεως. Συνοπτικά μέτρα προληπτικής φύσεως για την κατάργηση της ελευθερίας συνάθροισης και έκφρασης εκτός από τις περιπτώσεις παρότρυνσης στη βία ή στην απόρριψη των δημοκρατικών αρχών –όσο προκλητικές και απαράδεκτες μπορεί να φαίνονται στις αρχές μερικές απόψεις ή λόγια που χρησιμοποιούνται και όσο αθέμιτα κι αν είναι τα αιτήματα- δεν παρέχουν υπηρεσία στη δημοκρατία και συχνά τη θέτουν ακόμη και σε κίνδυνο. Σε μια δημοκρατική κοινωνία που στηρίζεται στο κράτος δικαίου, πολιτικές ιδέες που συνιστούν πρόκληση για την καθεστηκυΐα τάξη και που υποστηρίζονται με ειρηνικά μέσα πρέπει να έχουν την δυνατότητα εκφράσεως μέσω της άσκησης του δικαιώματος συναθροίσεως και μέσω άλλων νομίμων μέσων
Αντιλαμβάνομαι τους κινδύνους, αλλά (για να μείνουμε κατ’ αρχήν στο κείμενο του σκεπτικού) προσυπογράφω. Αποδέχομαι ότι έχουμε σύγκρουση της αξίας της ελευθερίας της έκφρασης με την αξία της εθνικής κυριαρχίας. Σύγκρουση αξιών λοιπόν. Αλλά θα έλεγα ότι η αξία της εθνικής κυριαρχίας έχει τρόπους να προστατευθεί (άπαξ και απειληθεί δια των ιδεών) ενώ η αξία της ελευθερίας της έκφρασης όχι – ειδικά μάλιστα εάν καταλυθεί προληπτικώς. Βεβαίως οι παρατηρήσεις του κ. Σκαπινάκη έχουν ισχυρή βάση και πράγματι στοχεύουν σε ένα πολύ λεπτό σημείο του σκεπτικού. Λέει το σκεπτικό:
Το αίτημα εδαφικών αλλαγών σε ομιλίες και συγκεντρώσεις δεν αποτελεί αυτομάτως απειλή για την εδαφική ακεραιότητα της Χώρας και την εθνική ασφάλεια
Ισχυρίζομαι ότι η θέση αυτή ευσταθεί λογικά. Αλλά αναγνωρίζω επίσης ότι το αίτημα εδαφικών αλλαγών κατά κανόνα (σχεδόν αυτόματα) πυροδοτεί μιά σειρά εξελίξεων που απειλούν την εδαφική ακεραιότητα. Και το γεγονός αυτό ενισχύει όντως την επιχειρηματολογία του κ. Σκαπινάκη. Για το ευανάγνωστο του σχολιασμού την παραθέτω:
Γνωρίζει κανείς περίπτωση, κατά την οποία μειονότητα ζητούσε απόσχιση των εδαφών όπου υπερέχει αριθμητικά και να μην συνόδευε κρυφίως την έκκλησή της και με ένοπλο αγώνα; β) Γνωρίζει κανείς ιστορική περίπτωση, κατά την οποία μετά από τέτοιες ενέργειες περί αποσχίσεως εδαφών, να μην δημιουργήθηκε αμέσως εξ αυτών έντονα ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και σφοδρές εκατέρωθεν βιαιότητες;
Βέβαια δεν είναι αποστομωτικό το ερώτημα του κ. Σκαπινάκη. Θα μπορούσε να αντικρούσει κανείς. Ναί υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις – θα μπορούσαν να παρατεθούν αρκετά παραδείγματα - στο Βέλγιο, την Ισπανία (όχι την ΕΤΑ, όχι τους Βάσκους), ακόμα και την Ιταλία.
Αλλά προτιμώ να στηρίξω τις αντιρρήσεις μου σε άλλη βάση. Κι έτσι για την τάξη της συζήτησης συνομολογώ : Οχι δεν υπάρχει περίπτωση. Αρα δέχομαι ως υπόθεση εργασίας ότι τέτοιες ελευθερίες έκφρασης οδηγούν «πάντα και αυτόματα» σε «ένοπλο αγώνα, σε έντονα ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και σφοδρές εκατέρωθεν βιαιότητες». Και για να μην παρεξηγηθώ: δέχομαι – καθόλου ως υπόθεση εργασίας αλλά ως αποδεδειγμένο γεγονός – ότι υπάρχει τουρκική στρατηγική για τη Θράκη, για την εξυπηρέτηση της οποίας η Τουρκία θα μετέλθει κάθε μέσου (δράση πρακτόρων, προπαγάνδα, αποσταθεροποίηση κλπ)
Με το δεδομένο αυτό παραθέτω τις θέσεις μου: Φορέας έκφρασης δεν είναι μόνο το υπό αναγνώριση σωματείο που έχει ήδη στο καταστατικό του καταγράψει τους επικίνδυνους σκοπούς του. Είναι επίσης η αρθρογραφία στον τύπο, έντυπο ή ηλεκτρονικό, η συνάθροιση ατόμων, η αναγραφή συνθημάτων, η αφισοκόλληση, η έκδοση βιβλίων, η «αξιοποίηση» του θρησκευτικού συναισθήματος κλπ.
Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να προστατευτούμε από τις απειλές κατά τις εθνικής κυριαρχίας (αλλά και της κοινωνικής ειρήνης), απαγορεύοντας προληπτικά την ίδρυση του σωματείου. Και έστω ότι δημιουργούμε και το θεσμικό πλαίσιο για να το κάνουμε. Τότε όμως ποιά επιχειρήματα θα απέκλειαν αντίστοιχα απαγορευτικά μέτρα για όλες τις υπόλοιπες μορφές έκφρασης;
Αν αύριο το πρωί αρχίσω να αρθρογραφώ στο Αντίβαρο, υπέρ της απόσχισης της Θράκης, (είτε επειδή είμαι έμμισθος πράκτορας των Τούρκων, είτε επειδή είμαι προδότης, είτε επειδή είμαι τρελός για δέσιμο, αδιάφορο) δεν θα έπρεπε κάτι να γίνει; Δεν θα έπρεπε να κλείσει το site; Η τουλάχιστον να υποχρεωθεί ο κ. Σταλίδης να με κόψει; Η να αναγνωριστούν τα ηλεκτρονικά μου ίχνη και να συλληφθώ; Κι αν γυρνάω στα χωριά της Θράκης και συζητάω με χωρικούς; Κι αν οργανώνω συναθροίσεις σε κινηματογράφους της Κομοτινής και βγάζω πύρινους λόγους; Κι αν κάνω έκθεση ζωγραφικής και απεικονίζω την Τουρκική σημαία στο Λευκό Πύργο;
Δεν θα έπρεπε στο όνομα μιάς (όντως σημαντικής) αξίας, της προστασίας της εθνικής κυριαρχίας – και της κοινωνικής ειρήνης μαζί - να υπάρξουν ανάλογα προληπτικά μέτρα; Ποιά πολιτική θα διέκρινε τις περιπτώσεις αυτές; Κι αν υποθέσουμε ότι όντως θα έπρεπε να υπάρχει καθολική κατασταλτική πολιτική για όλες τις περιπτώσεις αυτές, τότε ποιές άλλες αξίες (ανάλογης σημασίας με την εθνική κυριαρχία) θα έπρεπε να προστατευτούν δια της καταστολής της ελευθερίας της έκφρασης;
Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν φορές κατά τις οποίες συγκρούονται αξίες και ότι το «υπέρτερο καλό» θα πρέπει να συνιστά την αρχή για την λήψη των αποφάσεων. Αλλά κατά βάθος δεν πιστεύω ότι οι αρχές συγκρούονται πολύ συχνά. Και πολύ περισσότερο δεν πιστεύω ότι οι αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε είναι διλληματικού χαρακτήρα. Ξέρετε τι εννοώ: «περιστολή ελευθεριών = ασφάλεια κατά της τρομοκρατίας», περιστολή της ελευθερίας της έκφρασης = προστασία της εθνικής κυριαρχίας κλπ.
Η άποψή μου είναι ότι ένα κράτος δικαίου πρέπει να επιδιώκει συμμετρία απειλής και προστασίας. Αν κάνουν επεισόδια να παταχθούν τα επεισόδια. Αν ασκούν κατασκοπία να διωχθούν για κατασκοπία. Αν προκαλούν σε βιαιότητες να διωχθούν γι’ αυτό.
Επιτρέψτε μου μία παρένθεση. Σε δύο μέρες θα επισκεφθώ τον τόπο της καταγωγής μου, τη Βιάννο για μιά εκδήλωση μνήμης καθώς στις 14 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 65 χρόνια από τις ναζιστικές εκτελέσεις στην περιοχή. Σφαγιάστηκαν οι πάντες. Κουβαλάω συστημικά τη θλίψη για τους χαμένους παπούδες και θείους, τον ορφανό πατέρα μου, την ισόβια μαυροφορεμένη γιαγιά μου, μεταφέρω το πένθος στην επόμενη γενιά, το γιό μου.
Κι όμως: Αν με ρωτήσετε αν πρέπει να διώκεται κάποιος που – στο πλαίσιο κάποιας «αναθεωρητικής» στάσης της ιστορίας ή απλώς επειδή είναι ένα κάθαρμα και μισό – αρνείται τα εγκλήματα των ναζί, θα σας απαντήσω όχι. Δεν πρέπει να διώκεται. Αν αυτός ο ανιστόρητος, αν αυτό το ναζιστικό καθίκι, νομίζει ότι μεθαύριο πρέπει να μπεί στο καφενείο του χωριού και να πετάξει νεοναζιστικά φυλλάδια θα σας πω ότι πρέπει να του επιτραπεί. Αν γίνουν επεισόδια η αστυνομία πρέπει να επέμβει. Αν κάποιος τον σκοτώσει επί τόπου θα πρέπει να συλληφθεί. Αλλά δεν πιστεύω ότι πρέπει να απαγορευτεί το τύπωμα των φυλλαδίων του.
Ακούστε, δεν είμαι αφελής. Αντιλαμβάνομαι απολύτως τι διακυβεύεται στη Θράκη και κατανοώ άριστα τους κινδύνους που διατρέχουμε. Κι έτσι δεν προτείνω καθόλου ότι πρέπει να αφήνουμε τους πράκτορες να αλωνίζουν στη Θράκη. Εκείνο που λέω είναι ότι όταν χαράσσουμε πολιτική για το τι πρέπει να κάνουμε στη Θράκη (και σε ανάλογες περιπτώσεις) είναι εξυπνότερο να επιλέγουμε πεδία δράσης στα οποία μπορούμε να έχουμε αποτέλεσμα. Το να επιτίθεσαι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων ίσως είναι ένας από τους ενδεδειγμένους τρόπους δράσης – ίσως και να μην είναι. Δεν γνωρίζω εάν υπάρχει επαρκής νομική βάση γι’ αυτό. Ο κ. Σκαπινάκης ως νομικός το γνωρίζει ασφαλώς πολύ καλύτερα – επικαλείται μάλιστα την θεμελιώδη αρχή της εδαφικής κυριαρχίας.
Αλλά στο μέτρο που μπορώ να διαβάσω το σκεπτικό, παρατηρώ ότι το Δικαστήριο (θεωρεί ότι) σταθμίζει επαρκώς το διακύβευμα («όσο προκλητικές και απαράδεκτες μπορεί να φαίνονται στις αρχές μερικές απόψεις ή λόγια που χρησιμοποιούνται και όσο αθέμιτα κι αν είναι τα αιτήματα»)
Αν λοιπόν μέσα στην ανεπάρκειά μου δεν βγάζω λάθος συμπεράσματα, το άρθρο του κ. Σκαπινάκη δεν ανασκευάζει το σκεπτικό του Δικαστηρίου. Με μόνη επιφύλαξη ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να προσβληθεί (το σκεπτικό) καθώς σ’ αυτό δεν περιέχεται ρητώς η πρόνοια για την προστασία της εθνικής κυριαρχίας. Κάτι όμως που συνεκτιμάται στην απόφαση του πρώτου δικαστηρίου όπου η αναφορά είναι σαφής.
Αρα φίλοι μου, ακόμα κι αν δεν έδινα πεντάρα για θέματα ελευθερίας έκφρασης, ακόμα κι αν δεν είχα την παραμικρή σκασίλα για τα δικαιώματα που απειλούνται από προληπτικά μέτρα, ακόμα κι αν αποδεχόμουν τυφλά την σκοπιμότητα που θα επεκαλούντο – πάλι τα ίδια θα έγραφα:
Οτι αν σκοπεύεις να αντιδράσεις σ’ αυτό που σε απειλεί στη Θράκη πρέπει να σχεδιάσεις πολύ πολύ προσεκτικά τι θα κάνεις και να επιλέξεις τις μάχες που θα δώσεις. Αν αυτές αφορούν σε δικαστήριο θα πρέπει να μπορούν να πείσουν νομικό επίπεδο. Κι εδώ περιμένω με ειλικρινές ενδιαφέρον τη δευτερολογία του κ. Σκαπινάκη.
Συμμερίζομαι την αγανάκτησή του, ως έλλην και ως φίλος των ιστορικών σπουδών. Αλλά θα του υπενθυμίσω ότι πολλάκις το Διεθνές Δίκαιο δεν μας έχει βοηθήσει στα εθνικά μας θέματα ακόμα και σε περιπτώσεις στις οποίες είναι καταφανώς με το μέρος μας. Δεν λέω ότι πρέπει να εγκαταληφθεί ως αρχή που διέπει την εξωτερική μας πολιτική – κάθε άλλο. Δεν λέω ότι αν κρίνουμε ότι πρέπει να δώσουμε μάχη σε νομικό επίπεδο δεν πρέπει να το κάνουμε. Αλλά είμαι στα αλήθεια περίεργος να δώ το περιεχόμενο των θέσεών μας όταν, με όλο μου τον πατριωτισμό, δεν έχω πειστεί. Και σας παρακαλώ μην αρχίσετε να μου φοράτε ταμπέλες, το εθνικό συμφέρον επιδιώκουμε όλοι. Αν λοιπόν συχνά το διεθνές δίκαιο δεν μας βοηθά ακόμα κι όταν είναι με το μέρος μας, τι οφελεί να αναδεικνύουμε τις περιπτώσεις κατά τις οποίες είναι εις βάρος μας;
Εάν το δικαστήριο επηρεάζεται από πολιτικές πιέσεις, δεν θα είναι η πρώτη φορά. Θα πρέπει να δράσουμε σε πολιτικό επίπεδο. Αν τα παίρνουν οι δικαστές θα πρέπει να πληρώσουμε κι εμείς. Τα κρίσιμα εθνικά θέματα ευτυχώς ή δυστυχώς έχουν πλήθος παραμέτρων που πρέπει να διαχειριστείς. Από την υψηλή πολιτική, μέχρι την κοινωνική πολιτική και από τις ένοπλες δυνάμεις μέχρι τις μυστικές υπηρεσίες.
Επιχειρηματολογώ ψύχραιμα κύριοι, αλλά δεν είμαι ήρεμος, ομολογώ. Κανείς δεν δικαίωσε αυτούς που θα συναντήσω μεθαύριο στο χωριό μου. Ο βουβός θρήνος, οι χαμένες ζωές, οι σημαδεμένες γενιές, οι μαυροφορεμένες γυναίκες, φεύγουν πιά χωρίς κανείς ποτέ να τις δικαιώσει, να σύρει τους εκτελεστές στα δικαστήρια. Είμαι επηρεασμένος. Γι’ αυτό στα εθνικά μας θέματα δεν θέλω άλλες κραυγές. Απαιτώ αποτέλεσμα.
Γιάννης Μικρός
ο πλήρης διάλογος που ακολούθησε εδώ
================================================
Δεν είμαι νομικός. Κι η μόρφωση μου είναι κι αυτή περιορισμένη. Και τα γαλλικά μου κι αυτά μέτρια. Κι έτσι μη πάρετε την άποψη μου πολύ στα σοβαρά. Αλλά θα μου επιτρέψετε ορισμένες παρατηρήσεις. Ξεκινώ με τα δευτερεύοντα:
Απ’ όσα σημειώνει ο κ. Σκαπινάκης υπάρχει νομικό προηγούμενο. Κατά συνέπεια – στο μέτρο που μπορώ να αντιληφθώ τα πράγματα – η κριτική του αρθρογράφου προς το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δεν αφορά στο εάν υπήρχε ισχυρή νομική βάση για την έκδοση της καταδικαστικής αποφάσεως εις βάρος μας. Υπήρχε δεδικασμένο.
Η κριτική του αφορά στο εάν η νομική αυτή βάση λαμβάνει ή όχι υπ’ όψιν του την πολιτική και ιστορική πραγματικότητα. Και βέβαια αυτό είναι ενδιαφέρον να το εξετάσουμε. Πριν το κάνουμε θα με ενδιέφερε να τοποθετηθούμε επί του σκεπτικού – ως έχει:
Το γεγονός ότι μια ομάδα ατόμων ζητεί αυτονομία ή ακόμη την απόσπαση ενός μέρους του εδάφους της Χώρας –δηλαδή ζητεί θεμελιώδεις συνταγματικές και εδαφικές αλλαγές– δεν μπορεί αυτομάτως να δικαιολογήσει την απαγόρευση των συναθροίσεων αυτής της ομάδα [...]Η ελευθερία της συναθροίσεως και το δικαίωμα εκφράσεως απόψεων κατά τις συναθροίσεις είναι κορυφαίες αξίες μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Η ουσία της δημοκρατίας βρίσκεται στην ικανότητά της να αναλύει προβλήματα μέσω ανοικτής συζητήσεως. Συνοπτικά μέτρα προληπτικής φύσεως για την κατάργηση της ελευθερίας συνάθροισης και έκφρασης εκτός από τις περιπτώσεις παρότρυνσης στη βία ή στην απόρριψη των δημοκρατικών αρχών –όσο προκλητικές και απαράδεκτες μπορεί να φαίνονται στις αρχές μερικές απόψεις ή λόγια που χρησιμοποιούνται και όσο αθέμιτα κι αν είναι τα αιτήματα- δεν παρέχουν υπηρεσία στη δημοκρατία και συχνά τη θέτουν ακόμη και σε κίνδυνο. Σε μια δημοκρατική κοινωνία που στηρίζεται στο κράτος δικαίου, πολιτικές ιδέες που συνιστούν πρόκληση για την καθεστηκυΐα τάξη και που υποστηρίζονται με ειρηνικά μέσα πρέπει να έχουν την δυνατότητα εκφράσεως μέσω της άσκησης του δικαιώματος συναθροίσεως και μέσω άλλων νομίμων μέσων
Αντιλαμβάνομαι τους κινδύνους, αλλά (για να μείνουμε κατ’ αρχήν στο κείμενο του σκεπτικού) προσυπογράφω. Αποδέχομαι ότι έχουμε σύγκρουση της αξίας της ελευθερίας της έκφρασης με την αξία της εθνικής κυριαρχίας. Σύγκρουση αξιών λοιπόν. Αλλά θα έλεγα ότι η αξία της εθνικής κυριαρχίας έχει τρόπους να προστατευθεί (άπαξ και απειληθεί δια των ιδεών) ενώ η αξία της ελευθερίας της έκφρασης όχι – ειδικά μάλιστα εάν καταλυθεί προληπτικώς. Βεβαίως οι παρατηρήσεις του κ. Σκαπινάκη έχουν ισχυρή βάση και πράγματι στοχεύουν σε ένα πολύ λεπτό σημείο του σκεπτικού. Λέει το σκεπτικό:
Το αίτημα εδαφικών αλλαγών σε ομιλίες και συγκεντρώσεις δεν αποτελεί αυτομάτως απειλή για την εδαφική ακεραιότητα της Χώρας και την εθνική ασφάλεια
Ισχυρίζομαι ότι η θέση αυτή ευσταθεί λογικά. Αλλά αναγνωρίζω επίσης ότι το αίτημα εδαφικών αλλαγών κατά κανόνα (σχεδόν αυτόματα) πυροδοτεί μιά σειρά εξελίξεων που απειλούν την εδαφική ακεραιότητα. Και το γεγονός αυτό ενισχύει όντως την επιχειρηματολογία του κ. Σκαπινάκη. Για το ευανάγνωστο του σχολιασμού την παραθέτω:
Γνωρίζει κανείς περίπτωση, κατά την οποία μειονότητα ζητούσε απόσχιση των εδαφών όπου υπερέχει αριθμητικά και να μην συνόδευε κρυφίως την έκκλησή της και με ένοπλο αγώνα; β) Γνωρίζει κανείς ιστορική περίπτωση, κατά την οποία μετά από τέτοιες ενέργειες περί αποσχίσεως εδαφών, να μην δημιουργήθηκε αμέσως εξ αυτών έντονα ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και σφοδρές εκατέρωθεν βιαιότητες;
Βέβαια δεν είναι αποστομωτικό το ερώτημα του κ. Σκαπινάκη. Θα μπορούσε να αντικρούσει κανείς. Ναί υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις – θα μπορούσαν να παρατεθούν αρκετά παραδείγματα - στο Βέλγιο, την Ισπανία (όχι την ΕΤΑ, όχι τους Βάσκους), ακόμα και την Ιταλία.
Αλλά προτιμώ να στηρίξω τις αντιρρήσεις μου σε άλλη βάση. Κι έτσι για την τάξη της συζήτησης συνομολογώ : Οχι δεν υπάρχει περίπτωση. Αρα δέχομαι ως υπόθεση εργασίας ότι τέτοιες ελευθερίες έκφρασης οδηγούν «πάντα και αυτόματα» σε «ένοπλο αγώνα, σε έντονα ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και σφοδρές εκατέρωθεν βιαιότητες». Και για να μην παρεξηγηθώ: δέχομαι – καθόλου ως υπόθεση εργασίας αλλά ως αποδεδειγμένο γεγονός – ότι υπάρχει τουρκική στρατηγική για τη Θράκη, για την εξυπηρέτηση της οποίας η Τουρκία θα μετέλθει κάθε μέσου (δράση πρακτόρων, προπαγάνδα, αποσταθεροποίηση κλπ)
Με το δεδομένο αυτό παραθέτω τις θέσεις μου: Φορέας έκφρασης δεν είναι μόνο το υπό αναγνώριση σωματείο που έχει ήδη στο καταστατικό του καταγράψει τους επικίνδυνους σκοπούς του. Είναι επίσης η αρθρογραφία στον τύπο, έντυπο ή ηλεκτρονικό, η συνάθροιση ατόμων, η αναγραφή συνθημάτων, η αφισοκόλληση, η έκδοση βιβλίων, η «αξιοποίηση» του θρησκευτικού συναισθήματος κλπ.
Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να προστατευτούμε από τις απειλές κατά τις εθνικής κυριαρχίας (αλλά και της κοινωνικής ειρήνης), απαγορεύοντας προληπτικά την ίδρυση του σωματείου. Και έστω ότι δημιουργούμε και το θεσμικό πλαίσιο για να το κάνουμε. Τότε όμως ποιά επιχειρήματα θα απέκλειαν αντίστοιχα απαγορευτικά μέτρα για όλες τις υπόλοιπες μορφές έκφρασης;
Αν αύριο το πρωί αρχίσω να αρθρογραφώ στο Αντίβαρο, υπέρ της απόσχισης της Θράκης, (είτε επειδή είμαι έμμισθος πράκτορας των Τούρκων, είτε επειδή είμαι προδότης, είτε επειδή είμαι τρελός για δέσιμο, αδιάφορο) δεν θα έπρεπε κάτι να γίνει; Δεν θα έπρεπε να κλείσει το site; Η τουλάχιστον να υποχρεωθεί ο κ. Σταλίδης να με κόψει; Η να αναγνωριστούν τα ηλεκτρονικά μου ίχνη και να συλληφθώ; Κι αν γυρνάω στα χωριά της Θράκης και συζητάω με χωρικούς; Κι αν οργανώνω συναθροίσεις σε κινηματογράφους της Κομοτινής και βγάζω πύρινους λόγους; Κι αν κάνω έκθεση ζωγραφικής και απεικονίζω την Τουρκική σημαία στο Λευκό Πύργο;
Δεν θα έπρεπε στο όνομα μιάς (όντως σημαντικής) αξίας, της προστασίας της εθνικής κυριαρχίας – και της κοινωνικής ειρήνης μαζί - να υπάρξουν ανάλογα προληπτικά μέτρα; Ποιά πολιτική θα διέκρινε τις περιπτώσεις αυτές; Κι αν υποθέσουμε ότι όντως θα έπρεπε να υπάρχει καθολική κατασταλτική πολιτική για όλες τις περιπτώσεις αυτές, τότε ποιές άλλες αξίες (ανάλογης σημασίας με την εθνική κυριαρχία) θα έπρεπε να προστατευτούν δια της καταστολής της ελευθερίας της έκφρασης;
Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν φορές κατά τις οποίες συγκρούονται αξίες και ότι το «υπέρτερο καλό» θα πρέπει να συνιστά την αρχή για την λήψη των αποφάσεων. Αλλά κατά βάθος δεν πιστεύω ότι οι αρχές συγκρούονται πολύ συχνά. Και πολύ περισσότερο δεν πιστεύω ότι οι αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε είναι διλληματικού χαρακτήρα. Ξέρετε τι εννοώ: «περιστολή ελευθεριών = ασφάλεια κατά της τρομοκρατίας», περιστολή της ελευθερίας της έκφρασης = προστασία της εθνικής κυριαρχίας κλπ.
Η άποψή μου είναι ότι ένα κράτος δικαίου πρέπει να επιδιώκει συμμετρία απειλής και προστασίας. Αν κάνουν επεισόδια να παταχθούν τα επεισόδια. Αν ασκούν κατασκοπία να διωχθούν για κατασκοπία. Αν προκαλούν σε βιαιότητες να διωχθούν γι’ αυτό.
Επιτρέψτε μου μία παρένθεση. Σε δύο μέρες θα επισκεφθώ τον τόπο της καταγωγής μου, τη Βιάννο για μιά εκδήλωση μνήμης καθώς στις 14 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 65 χρόνια από τις ναζιστικές εκτελέσεις στην περιοχή. Σφαγιάστηκαν οι πάντες. Κουβαλάω συστημικά τη θλίψη για τους χαμένους παπούδες και θείους, τον ορφανό πατέρα μου, την ισόβια μαυροφορεμένη γιαγιά μου, μεταφέρω το πένθος στην επόμενη γενιά, το γιό μου.
Κι όμως: Αν με ρωτήσετε αν πρέπει να διώκεται κάποιος που – στο πλαίσιο κάποιας «αναθεωρητικής» στάσης της ιστορίας ή απλώς επειδή είναι ένα κάθαρμα και μισό – αρνείται τα εγκλήματα των ναζί, θα σας απαντήσω όχι. Δεν πρέπει να διώκεται. Αν αυτός ο ανιστόρητος, αν αυτό το ναζιστικό καθίκι, νομίζει ότι μεθαύριο πρέπει να μπεί στο καφενείο του χωριού και να πετάξει νεοναζιστικά φυλλάδια θα σας πω ότι πρέπει να του επιτραπεί. Αν γίνουν επεισόδια η αστυνομία πρέπει να επέμβει. Αν κάποιος τον σκοτώσει επί τόπου θα πρέπει να συλληφθεί. Αλλά δεν πιστεύω ότι πρέπει να απαγορευτεί το τύπωμα των φυλλαδίων του.
Ακούστε, δεν είμαι αφελής. Αντιλαμβάνομαι απολύτως τι διακυβεύεται στη Θράκη και κατανοώ άριστα τους κινδύνους που διατρέχουμε. Κι έτσι δεν προτείνω καθόλου ότι πρέπει να αφήνουμε τους πράκτορες να αλωνίζουν στη Θράκη. Εκείνο που λέω είναι ότι όταν χαράσσουμε πολιτική για το τι πρέπει να κάνουμε στη Θράκη (και σε ανάλογες περιπτώσεις) είναι εξυπνότερο να επιλέγουμε πεδία δράσης στα οποία μπορούμε να έχουμε αποτέλεσμα. Το να επιτίθεσαι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων ίσως είναι ένας από τους ενδεδειγμένους τρόπους δράσης – ίσως και να μην είναι. Δεν γνωρίζω εάν υπάρχει επαρκής νομική βάση γι’ αυτό. Ο κ. Σκαπινάκης ως νομικός το γνωρίζει ασφαλώς πολύ καλύτερα – επικαλείται μάλιστα την θεμελιώδη αρχή της εδαφικής κυριαρχίας.
Αλλά στο μέτρο που μπορώ να διαβάσω το σκεπτικό, παρατηρώ ότι το Δικαστήριο (θεωρεί ότι) σταθμίζει επαρκώς το διακύβευμα («όσο προκλητικές και απαράδεκτες μπορεί να φαίνονται στις αρχές μερικές απόψεις ή λόγια που χρησιμοποιούνται και όσο αθέμιτα κι αν είναι τα αιτήματα»)
Αν λοιπόν μέσα στην ανεπάρκειά μου δεν βγάζω λάθος συμπεράσματα, το άρθρο του κ. Σκαπινάκη δεν ανασκευάζει το σκεπτικό του Δικαστηρίου. Με μόνη επιφύλαξη ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να προσβληθεί (το σκεπτικό) καθώς σ’ αυτό δεν περιέχεται ρητώς η πρόνοια για την προστασία της εθνικής κυριαρχίας. Κάτι όμως που συνεκτιμάται στην απόφαση του πρώτου δικαστηρίου όπου η αναφορά είναι σαφής.
Αρα φίλοι μου, ακόμα κι αν δεν έδινα πεντάρα για θέματα ελευθερίας έκφρασης, ακόμα κι αν δεν είχα την παραμικρή σκασίλα για τα δικαιώματα που απειλούνται από προληπτικά μέτρα, ακόμα κι αν αποδεχόμουν τυφλά την σκοπιμότητα που θα επεκαλούντο – πάλι τα ίδια θα έγραφα:
Οτι αν σκοπεύεις να αντιδράσεις σ’ αυτό που σε απειλεί στη Θράκη πρέπει να σχεδιάσεις πολύ πολύ προσεκτικά τι θα κάνεις και να επιλέξεις τις μάχες που θα δώσεις. Αν αυτές αφορούν σε δικαστήριο θα πρέπει να μπορούν να πείσουν νομικό επίπεδο. Κι εδώ περιμένω με ειλικρινές ενδιαφέρον τη δευτερολογία του κ. Σκαπινάκη.
Συμμερίζομαι την αγανάκτησή του, ως έλλην και ως φίλος των ιστορικών σπουδών. Αλλά θα του υπενθυμίσω ότι πολλάκις το Διεθνές Δίκαιο δεν μας έχει βοηθήσει στα εθνικά μας θέματα ακόμα και σε περιπτώσεις στις οποίες είναι καταφανώς με το μέρος μας. Δεν λέω ότι πρέπει να εγκαταληφθεί ως αρχή που διέπει την εξωτερική μας πολιτική – κάθε άλλο. Δεν λέω ότι αν κρίνουμε ότι πρέπει να δώσουμε μάχη σε νομικό επίπεδο δεν πρέπει να το κάνουμε. Αλλά είμαι στα αλήθεια περίεργος να δώ το περιεχόμενο των θέσεών μας όταν, με όλο μου τον πατριωτισμό, δεν έχω πειστεί. Και σας παρακαλώ μην αρχίσετε να μου φοράτε ταμπέλες, το εθνικό συμφέρον επιδιώκουμε όλοι. Αν λοιπόν συχνά το διεθνές δίκαιο δεν μας βοηθά ακόμα κι όταν είναι με το μέρος μας, τι οφελεί να αναδεικνύουμε τις περιπτώσεις κατά τις οποίες είναι εις βάρος μας;
Εάν το δικαστήριο επηρεάζεται από πολιτικές πιέσεις, δεν θα είναι η πρώτη φορά. Θα πρέπει να δράσουμε σε πολιτικό επίπεδο. Αν τα παίρνουν οι δικαστές θα πρέπει να πληρώσουμε κι εμείς. Τα κρίσιμα εθνικά θέματα ευτυχώς ή δυστυχώς έχουν πλήθος παραμέτρων που πρέπει να διαχειριστείς. Από την υψηλή πολιτική, μέχρι την κοινωνική πολιτική και από τις ένοπλες δυνάμεις μέχρι τις μυστικές υπηρεσίες.
Επιχειρηματολογώ ψύχραιμα κύριοι, αλλά δεν είμαι ήρεμος, ομολογώ. Κανείς δεν δικαίωσε αυτούς που θα συναντήσω μεθαύριο στο χωριό μου. Ο βουβός θρήνος, οι χαμένες ζωές, οι σημαδεμένες γενιές, οι μαυροφορεμένες γυναίκες, φεύγουν πιά χωρίς κανείς ποτέ να τις δικαιώσει, να σύρει τους εκτελεστές στα δικαστήρια. Είμαι επηρεασμένος. Γι’ αυτό στα εθνικά μας θέματα δεν θέλω άλλες κραυγές. Απαιτώ αποτέλεσμα.
Γιάννης Μικρός
ο πλήρης διάλογος που ακολούθησε εδώ
No comments:
Post a Comment